Bu İçerikte Yer Alan Ana Başlıklar:
• Kart Gruplama (Card Sorting) Nedir?
• Kart Gruplama Çeşitleri Nelerdir?
• Analiz
• Kullanıcı Araştırması Araçları Platformu: Optimal Workshop
• Userspots Kart Gruplama Space Quiz
Bu içerik ile; tasarım aşamasına geçmeden önce kullanıcıdan tamamen deneysel bir şekilde dönüş aldığınız ve analiz edebildiğiniz bir yöntem öğrenecek, katılımcılarınızın konunuzla alakalı içgörülerini elde edecek ve bu sayede tasarım kararlarınızı şekillendirebileceksiniz. Birçok farklı varyasyona sahip bu yöntemde kendinize uygun olanı seçerek hızlı bir şekilde kartlarınızı oluşturabilir ve katılımcılarınıza sunabilirsiniz.
Userspots'tan "kart gruplama" servisi alabilir ayrıca Userspots Akademi'de online olarak devam eden; Design Sprint ile UI/UX Eğitimi'ne katılarak "Kart Gruplama" yöntemini uygulamalı bir şekilde deneyimleyebilirsiniz.
Bir sistem hayal edelim. Yaratılması için birçok aşamadan geçen bu sistemin yapısını kurarken elbette dikkat etmemiz gereken en önemli şeylerden biri kullanıcının ne düşündüğü, neyi nasıl anladığıdır. Tasarımcı olarak sizin göreviniz kullanıcıyla alakalı bu bilgileri toplayıp analiz etmektir.
İsmini ilk duyduğunuzda akla üzerinde aynı resim olan kartları eşleştirme oyunu gelebilir. Tabii ki ondan bahsetmiyoruz ancak çok da uzağa gitmeyin. Bu yöntemde rastgele görseller yerine belirli kategoriler oluşturma potansiyeli olan kelimeleri, sıfatları belki de bir anlam ifade eden görselleri eşleştirmeniz beklenir.
Örneğin, bir web siteniz var ve sitenin içinde kullanıcıya sunulmasını istediğiniz belki de yüzlerce kategori mevcut. Bu kategorileri kullanıcının önüne pat diye koymuyorsunuz. Kullanıcının önüne direkt bunların hepsini koyarsanız kafaları karışacak ve ne yapacaklarını şaşıracaklardır. Belki de kategorilerin/içeriğin içinde kendi aradıklarını bulamayacaklar çünkü siz onların değil kendi istediğiniz yere koymuş olacaksınız. Belki de yanlış bir şey bulacaklar veya bulduklarını zannedecekler. Sonuçta da gözleri korkacak ve pes edip aramaktan vazgeçeceklerdir. İşte tam da burada Kart Gruplama devreye giriyor. Kart gruplama kullanıcıyı anlamanıza olanak tanıyan bir yöntem demiştik. Web sitesi örneği üzerinden devam edecek olursak, bahsedilen kategorileri kartlara yazılı bir şekilde hedef kullanıcıya verin ve bunların hangi başlığın altına gelmesi gerektiğini bulmalarını isteyin. Bu işlem devam ettikçe kullanıcı kitlenizin bu konu hakkındaki içgörülerini elde etmiş olacaksınız!
YouTube kanalımızda yer verdiğimiz “It Depends” serimizde de Kart Gruplama konusunu ele almıştık. Sıla Karagöl ile Mustafa Dalcı’nın konuya dair tüm soruları yanıtladığı videomuzu mutlaka izleyin!
1. Öncelikle bir dizi konu belirleyin. Bu konular web sitesindeki ana içerikle ilişkili öğeler içermelidir. Her içeriği bir karta yazın. Farklı kartlarda aynı kelimelerin bulunmamasına özen gösterin. Bu katılımcının kafasını karıştıracaktır. (40-80 öğe)
2. Katılımcının kartları gruplamasına izin verin. Kartları karıştırın ve katılımcıya verin. Kartları teker teker incelemesini ve gruplayarak yerleştirmesini isteyin. Her kartı yerleştirecek yer bulamayabilir, yerleştirmeme hakkını kullanmasına izin verin. Oluşan gruplar homojen olmak zorunda değildir kimisi büyük kimisi küçük kalabilir. Bunların sorun olmayacağı konusunda onu rahatlatın. Hiçbir kararın ‘doğrusu’nun olmadığını, bunun tamamen onların bireysel zihinsel modellerine bağlı olduğunu açıklayın.
3. Kullanıcı grupları adlandırır. Katılımcı tüm grupları oluşturduktan sonra ondan her bir grup için bir isim yazmasını isteyin. Bu sayede gruplandırma yaparken kategori ismi konusunda kendini sınırlamayacaktır.
4. Kullanıcıya bilgi verin. İsteğe bağlı olarak gerçekleştirilen bu adım, kullanıcıların oluşturdukları grupların arkasındaki mantığı açıklamaları açısından önemlidir. Daha anlaşılır şekilde açıklayabilmeleri için sorular sorarak onları yönlendirebilir ve yüksek sesle düşünme yöntemini kullanmalarını sağlayabilirsiniz. Bir öğenin yerleştirilmesi kolay/zor muydu? Herhangi bir öğe iki veya daha fazla gruba ait görünüyor mu? Gibi sorular sorulabilir.
5. Gerekirse, kullanıcıdan grup boyutlarını gözden geçirmelerini isteyin. Katılımcıya kendi isteklerinizi veya önyargılarınızı 4. aşamaya kadar dayatmamalısınız, ancak kullanıcının tercih ettiği gruplandırma tanımlandıktan sonra ve ilk bilgilendirme bitince katılımcıdan büyük grupları ayırarak daha küçük alt gruplara ayırmasını; ya da küçük grupları daha büyük kategoriler halinde birleştirmesini isteyebilirsiniz.
6. 15-20 kullanıcıyla tekrarlayın. Kullanıcıların zihinsel modellerindeki kalıpları tespit etmek için gereken kullanıcı sayısı ortalama 15’tir. Daha azıyla birbiriyle örtüşen veriler ortaya çıkarmak zorlaşacak, daha çoğuyla ise elde edilen getiri azalan bir grafik izleyecektir.
7. Verileri analiz edin. Tüm verileri topladığınızda, ortak grupları, kategori adlarını ve hangi sıklıkla birlikte eşleştirilen öğeleri tespit edin. Bazı öğelerin sıklıkla bir kenara bırakıldığını görüyorsanız, bunun neyden kaynaklandığını belirleyin. Gördüğünüz kalıplar ile elde ettiğiniz niteliksel içgörülerinizi birleştirin. Sonuçta, kullanıcılarınız için hangi organizasyon sisteminin en başarılı olacağını anlamış olacaksınız.
Kart gruplamanın birçok çeşidi mevcut. Bu çeşitler, hangi içerik için ne sonuç elde etmek istediğinizi, bir kolaylaştırıcının oturumu yönetip yönetmediğini ve çalışmanın kağıt mı yoksa dijital bir araçla mı yürütüldüğünü içerir. Hepsinin kendi içinde avantaj ve dezavantajları mevcut, bakalım size en uygun olan yöntem hangisi?
1. Açık ve Kapalı Kart Gruplama
a. Açık kart gruplama
Üzerinde içerikler yazılı kartlar kullanıcıya verilir ve bu kartları kendilerine uygun olduğunu düşündükleri bir özelliğe göre gruplandırmaları beklenir. Bunun sonunda da ayırdığı grubu bir etiket ile en iyi tanımlayan şekilde isimlendirmesi istenir. Yani bu yöntemde kullanıcı tamamen serbest bırakılır ve kategori isimlerini dahi kendi belirler. Hiçbir sınırlandırma olmaksızın uygulanan bu yöntem, genellikle yeni/mevcut bilgi mimarileri için veya ürünlerin bir sitede düzenlenmesi veya sıfırdan yeni bir bilgi mimarisi oluşturmaya başlarken kullanılır.
Bilgi Mimarisi (AI), paylaşılan bilgi ortamlarının yapısal tasarımıdır; bir web sitesinin bilgi/içerik/işlevselliğini, bilgi ve hizmetlerin kolayca kullanılabilir ve bulunabilir olması için mümkün olan en iyi kullanıcı deneyimini sunacak şekilde düzenleme pratiğidir.
Bunun yanı sıra çevrimiçi toplulukları ve yazılımları düzenleme ve etiketleme, tasarım, mimari ve bilgi bilimi ilkelerini dijital ortama getirmeye odaklanan ve gelişmekte olan bir uygulama topluluğudur.
b. Kapalı kart gruplama
Açık kart gruplamaya ek olarak burada kullanıcıya içerik kartlarının yanı sıra kategori kartları da verilir. İçerik kartlarını, verilen kategorilere yerleştirmeleri beklenir. Yani kullanıcı burada sınırlandırılmış olur, sonsuz gruplama şansı yoktur, verilen kategorilere sadık kalır. Bu yöntem mevcut bir siteye yeni içerik eklenirken veya açık bir kart sıralamasından sonra ikinci bir içgörü elde edilirken kullanılır.
Kategori başlıklarını belirlediğiniz fakat kullanıcı isterse, açık kart gruplamadaki gibi yeni başlık oluşturma hakkının da kendisine tanındığı karma yönteme Hibrit Kart Gruplama denir.
2. Denetlenen ve Denetlenmeyen Kart Gruplama
a. Denetlenen kart gruplama (Moderated)
Bir moderatör eşliğinde gerçekleşen seansta; Sesli Düşünme (Think Out Loud) yöntemi ile kullanıcıya sorular sorulabilir, kullanıcının nasıl bir gruplama mantığı güttüğünü öğrenebilirsiniz. Kartlar hakkında konuşmasını sağlayarak daha fazla anlayabilir ve üzerine araştırma yapabilirsiniz. Denetleme, niteliksel içgörü elde etmek açısından çok iyi bir yöntemdir.
b. Denetlenmeyen kart gruplama (Unmoderated)
Kullanıcıların bir kolaylaştırıcı veya moderatör ile etkileşime girmeden, kendi başlarına genellikle çevrimiçi bir araç yardımıyla içeriği gruplamaları şeklinde gerçekleşir. Ekstra olarak bir moderatörün gerekmemesi durumundan dolayı çok daha hızlıdır ve maliyeti düşüktür. Ölçülen şeye ve kişi sayısına bağlı olarak, Denetlenmeyen Kart Gruplama, Denetlenen Gruplamanın oturumlarına ek olarak yararlı olabilir.
3. Yüz Yüze ve Uzaktan Kart Gruplama
a. Kağıt kart gruplama (Fiziksel)
Geleneksel kart gruplama biçimidir. Konular içerik kartlarına yazılır ve kullanıcılardan geniş bir çalışma alanında gruplarını oluşturmaları istenir. Kağıt Kart Gruplama’nın en büyük avantajı, kullanıcılar için çok basit olmasıdır. Tek yapmaları gereken, kağıtları bir masanın üzerine yığmak ve gruplamaktır. Bu, esnek bir süreçtir: kullanıcılar kartları istediği gibi hareket ettirebilir ve baştan başlayabilir. Bu yöntemin dezavantajı ise araştırmacıların her katılımcının gruplarını manuel olarak belgelemeleri ve bunları bir analiz aracına girmeleri gerektiğidir.
b. Dijital kart gruplama (Online)
Kullanıcıların kartları gruplara manuel olarak değil dijital ortamda ayırdığı yöntemdir. Bu süreci yönetmek için bir yazılım veya web tabanlı araç kullanılır. Bu yazılımlar genellikle katılımcıların tüm sonuçlarını analiz edebildiğinden araştırmacılar için en kolay yöntemdir. Dezavantajı ise, manuel olarak kart sürüklemekten daha komplike bir yöntem olduğu için kullanılabilirliğin oturum başarısını düşürme ihtimali olmasıdır. Teknoloji ve bağlantı sorunları da kullanıcıların tam olarak istediği grupları oluşturmasını engelleyebilir.
Tüm bunları göz önünde bulundurarak hangi yöntemin ya da yöntemlerin elde etmek istediğiniz iç görülere uygun olduğunu seçerek sürecinizi ilerletebilirsiniz.
Kart gruplama çok fazla verinin toplandığı ve verilerin her an karmaşık hale gelebileceği bir yöntemdir. Bu nedenle analiz kısmı oldukça önemli bir role sahip. Bu analizi 2 farklı şekilde incelemek mümkün:
1. Benzerlik Matrisi (Similarity Matrix)
Uzaklık matrisi olarak da bilinen bir benzerlik matrisi, katılımcıların bakış açısından birlikte gruplanan eşleştirmelerin sıklığının kolayca okunabilir bir temsilini sağlar. Örneğin aşağıdaki matrise göre, yüzde ne kadar yüksekse ve iki kartın kesiştiği yer yani mavinin tonu ne kadar koyuysa, o kadar sık birlikte gruplandırılmışlar anlamına gelmektedir.
2. Küme Analizi / Dendrogram
Küme analizi, diğerler yöntemlerden farklı olarak daha çok bireye yönelik yöntemdir. Konuları birbirine benzer olan maddelerin bir arada gruplandırılmasını sağlayacak şekilde maddelerin gruplara ayrılması yöntemidir. Kart çiftleri arasındaki ilişkinin büyüklüğünü hesaplayarak kart sıralama verilerinizi ölçmenize ve anlamanıza olanak tanır.
Kart Gruplama yöntemleri ve analizinden bu kadar bahsettikten sonra Userspots olarak sıkça kullandığımız ve bu süreci oldukça basite indirgeyen araç Optimal Workshop’u da inceleyelim. Userspots X-Men ekibinde Senior UX Researcher&Designer olarak rol alan Defne İnan, bize bu aracın nasıl kullanıldığını anlatıyor.
Videodan sonra bilginizi test etmek için Space Quiz’i çözmeyi unutmayın!
.jpg)
